2001 İle 2018 yılları arasında 8 tane amme alacaklarının yapılandırılması (Maliye Bakanlığı tüm vergi ceza harç borçları, Sosyal Güvenlik Kurumu Prim ve ceza borçları, Belediye vergi ve ceza borçları) ile ilgili af niteliğinde ve barışçıl algı yaratılarak düzenleme çıkarılmıştır.
Bu düzenlemeler ile ödeme güçlüğü çeken muhatapların bu ödemelerini daha kolay ve ödenebilir hale getirip ödeme kolaylığı sağlandığı vurgusu yapılmaktadır. Oysa ki durum hiçte böyle görülmemektedir.
Cumhuriyet tarihimiz boyunca çıkarılan vergi afları ve zaman aralıkları aşağıda ki listede görünmektedir.
| 1 | 17.05.1924 | İlk Vergi Affı |
| 2 | 05.08.1928 | ElviyelSelased Vergilerinin Sureti Cibayetine Dair Yasa |
| 3 | 15.03.1934 | 4530 Sayılı Varlık Vergisinin Bakayasının Terkinine Dair Yasa |
| 4 | 04.07.1934 | 2566 Sayılı Vergi Bakayasının Tasfiyesine Dair Yasa |
| 5 | 29.06.1938 | 3568 Sayılı Arazi Vergisinin Mali Yıl Sonuna Kadar Olan Bakiyesinin Terkinine Dair Yasa |
| 6 | 13.06.1946 | Orman İşletmelerinin Bazı Vergilerden Muaf Tutulması Hakkındaki Yasa |
| 7 | 21.01.1947 | 5050 Sayılı Toprak Mahsulleri Vergisi Artıklarının Silinmesi Hakkında Yasa |
| 8 | 26.10.1960 | 113 Sayılı Af Yasası |
| 9 | 28.12.1961 | 281 Sayılı Vergi Cezaları Gecikme Zamlarının Tecil ve Tasfiyesine Dair Yasa |
| 10 | 23.02.1963 | 218 Sayılı Bazı Suç ve Cezaların Affı Hakkında Yasa |
| 11 | 13.06.1963 | 252 Sayılı Spor Kulüplerinin Vergi Borçlarının Bir Defaya Mahsus Olmak Üzere Affı
Hakkında Yasa |
| 12 | 05.09.1963 | 325 Sayılı Yasa Kamu İktisadi Teşebbüslerinin 1960 ve Daha Önceki Yıllarına Ait Bir
Kısım Vergi Borçlarının Tasfiyesi Hakkında Yasa |
| 13 | 16.07.1965 | 691 Sayılı Belediyelerin ve Belediyelere Bağlı Müessese ve İşletmelerin Bir Kısım Borçlarının Hazinece Terkin ve Tahkimi Hakkında Yasa |
| 14 | 03.08.1966 | 780 Sayılı Bazı Suç ve Cezaların Affı Hakkında Yasa |
| 15 | 28.02.1970 | 1319 Sayılı Emlak Vergisi Kanunuyla Getirilen Af |
| 16 | 15.05.1974 | 1803 Sayılı Cumhuriyet‘in 50. Yılı Nedeniyle Bazı Suç ve Cezaların Affı Hakkında Yasa |
| 17 | 20.03.1981 | 2431 Sayılı Tahsilatın Hızlandırılması ve Beyan Dışı Kalmış Servet Unsurlarıyla Vesikasız Emtianın Beyanına İlişkin Yasa |
| 18 | 02.03.1982 | 2431 Sayılı Yasaya Ek |
| 19 | 22.02.1983 | 2801 Sayılı Bazı Kamu Alacaklarının Özel Uzlaşma Yolu ile Tahsili Hakkında Yasa |
| 20 | 04.02.1985 | Bazı Vergi Kanunlarında Değişiklik Yapılması Hakkında 3239 Sayılı Kanunun Geçici 4. Maddesi |
| 21 | 03.12.1988 | 3505 Sayılı Yasa (Geçici Birinci Madde) |
| 22 | 28.12.1988 | 3512 Sayılı Yasa |
| 23 | 15.12.1990 | 3689 Sayılı Yasa (Geçici Birinci Madde) |
| 24 | 21.02.1992 | 3787 Sayılı Yasa |
| 25 | 05.09.1997 | 400 Sayılı Tahsilat Genel Tebliği |
| 26 | 22.07.1998 | 4369 Sayılı Yasa |
| 27 | 06.02.2001 | 414 Sayılı Tahsilat Genel Tebliği |
| 28 | 07.03.2002 | 4746 Sayılı Yasa İle Emlak Vergisi İle İlgili Af Düzenlemesi (Emlak Vergisi Yasasının Geçici Madde 21) |
| 29 | 27.02.2003 | 4811 Sayılı Vergi Barışı Kanunu |
| 30 | 22.11.2008 | 5811 Sayılı Bazı Varlıkların Milli Ekonomiye Kazandırılması Hakkında Kanun (Varlık Barışı) |
| 31 | 13.02.2011 | 6111 Sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması İle Sosyal Sigortalar Ve Genel
Sağlık Sigortası Kanunu Ve Diğer Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun |
| 32 | 10.09.2014 | 6552 Sayılı İş Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması ile Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair Kanun |
| 33 | 19.08.2016 | 6736 sayılı Bazı Alacakların Yapılandırılmasına İlişkin Kanun |
| 34 | 18.05.2017 | 7020 sayılı Bazı Alacakların Yapılandırılmasına İlişkin Kanun |
| 33 | 26.02.2018 | Zor Durumda olan Vergiye Uyumlu Mükelleflerin Borçlarının Tecili |
Tüm bu çıkarılan af ve yapılandırma kanunları verginin tahsilini kolaylaştırıcı ve birikmiş amme alacaklarının bir an önce bütçeye kazandırılması yönünde yapılan yasalardır.
Asıl sebep ve gerekçesi bu olan vergi aflarının, özellikle son yıllarda amacı dışında uygulandığını ve yürürlüğe alındığını gözlemlemekteyiz.
Arka arkaya çıkarılan bu yasalar ortalama 2 ile 2,5 sene arasında bir affın meydana geldiğini ve her seferinde tüm ilgililerin bundan değişmeksizin sürekli faydalandıklarını göstermektedir.
Özellikle son yıllarda çıkarılan taksitlendirme yanı sıra af yasalarının da gündeme gelmesi ile mükellefler tarafından işlenen vergi, sgk kusurlarına uygulanan cezalarında kanununa göre kısmen veya tamamen silindiğini göstermektedir.
Bu bağlamda kesilen idari para cezalarının da caydırıcılık ve amacına uygun olma ilkesini de gölgelediği görülmektedir.
Yine bu sık aralıklarla çıkarılan af yasaları, verginin tahsiline olan sadakati de ciddi manada zedeler hale gelmiştir. Oysa ki ülkemizde vergiler beyan usulüne dayanan ve vergi ilgililerinin iş hacimleriyle doğru orantılı tahakkuk ettirilen ve mükellefin bu kazançları dahilinde ödeyeceği vergi ve diğer ödemelerdir.
Burada göz ardı edilen asıl mesele ise; son yıllara kadar bu ilgili amme alacaklarının tahsili hususunda idarelerce yapılan yanlış uygulamalardır. Özellikle idareler bu alacakları üzerinde vergi ilgililerine yaptırım noktasında son derece yetersiz ve etkisiz kaldıkları gözlemlenmektedir. Vergi ilgilileri bu yetersizlik karşısında, ödeme önceliklerini başka yerlere kaydırıp, hem şahsi hem de yatırım manasında harcamalara girişmekte ve kişisel menfaatlerini de bu ödenecek amme alacaklarının önüne koyabilmektedirler. Amme alacakları bütçe raporlarında büyük kalemler teşkil etmekte iken bunların hazine dönmemiş olması, bütçe hazırlayanların beklentilerini de boşa çıkartmaktadır.
Ayrıca amme alacaklarının tahsilinin ağır ve güç yapılmasının, son yıllarda sürekli seçim sathında olan ülkemizde iyi bir seçim propaganda malzemesi olarak kullanılmasına da imkan sağlamaktadır. Yine son 17 yıllık sürece baktığımızda arka arkaya çok fazla seçim sürecinden geçtiğimiz de görülmektedir. Bu süreçte seçim ilgililerinin de bu amme alacaklarını seçim propagandası olarak kullandıkları ve bu durumu kendi lehlerine çevirme arzuları da bu afların bu kadar sık gündeme gelmesini sağlamıştır.
Özellikle bu son çıkan yasa ile amme alacakları af ve taksitlendirme yetkisinin de bakanlar kuruluna verilmiş olması ve ilgili bakanlıkça yürürlüğe koyulması, özellikle son kanunda eklenen “ seçim zamanına kadar ” ibaresi de bu kanaatimizi kanıtlayıcı bir niteliktedir.
Özellikle siyasi iktidarın elinde olan bu gücü bu yönce kullanması amme alacaklarının tahsiline olan güveni de derinden sarsmaktadır. En kolay ve en rahat taviz verilebilecek, seçmenin beklentisi gibi görünen bir konuya cevap verilebilecek ve vazgeçilebilecek konuların başında gelmektedir amme alacakları, kısmen tahsili güç hele girmiş, kısmen ise tahsili çeşitli sebeplerle ertelenmiş veya ötelenmiş amme borçları, borç ilgililerinin siyasi güç tarafından verilen bu karar doğrultusunda rahatlatmakta ve bunun da kısmen oy olarak sandığa yansıması beklenmekte ve düşünülmektedir.
Diğer taraftan konuda; bu amme alacakları muhatabı olan borçlulardan ödemelerini tüm şartlara rağmen gününde ve düzenli ödeyen mükellefler gözünden baktığımızda da ortaya bu düzenli ödemeye olan güvenin ciddi manada yara almaya başladığı ve düzenli gelen bu tahsilatların da zamanla sekteye uğrayacağı aşikar.
Devletin amme alacaklarını düzenli ve zamanında toplayamaması, düzenli olan kamu giderlerinin ve diğer devlet harcamalarının karşılanması için diğer borçlanmalara yönelmesine sebep vermekte ve bu borçlanma karşılığı yüklenilen faizlerinde borç üstüne borç katığı gözden kaçırılmamalıdır.
Kurumların etkin ve düzenli çalışarak tahsilatların takibi sürekli hale getirmeleri, buna bağlı olarak ilgili personellerin eğitilmesi, yetiştirilmesi hatta değiştirilmesi gerekmekte ve amme alacaklarının zamanında tahsili en üst seviyeye çıkarılmalıdır.
Ülkemizde sürekli ve sıklıkla çıkarlan bu vergi af ve taksitlendirmeleri, meseleye bir çözüm olmaktan ziyade; meseleyi bir kördüğüm haline getirmekte ve borcun başka bir borçla ödenmesine, yeni oluşan vergi v.b. diğer borçların geçmiş borçların ödenmesi adına ötelenmesine sebep vermekte. Tahsilat da düşülen bu zayıf kalmış uygulamanın vergi yükümlülerini zafiyet itmekte olduğu görülmekte. Ayrıca halk arasında sürekli bir af beklentisi ile ödemelerin ötelenmesinin alışkanlık haline getirilmesine sebebiyet vermektedir.
Diğer taraftan ödemelerini düzenli yapan ilgililerin de bu sık çıkan af yasalarından etkilenmeleri ve vergiyi gününde ödemeleri ile ilgili karar değiştirmelerine sebep verebilme ihtimalini de doğurmaktadır.
Amme alacaklarının mevcut iktidar / iktidarların elinde kullanmaya hazır bir seçin malzemesi olarak görülmesine bağlı olarak bu kadar sık aralıklarla çıkarılan vergi aflarının yerine, verginin tüm halktan eşit olarak alınması yönünde programlar geliştirilerek, toplumun bir kısmının üzerinde biriken vergi yükünün, topluma eşit dağıtılması sureti ile vergi oranlarının tekrar göden geçirilerek, vergi oranlarının düşürülmesi düşünülebilir, bunun yanı sıra vergi tahsilatının sürekliliği ilgili vergi toplayıcılar tarafından sürekli ve düzenli olarak takip altına alınarak, yıldırmadan düzenli bir şekilde tahsilatı sağlanabilir. Ayrıca vergi kültürünün de topluma aşılanması ve bunun öğretilmesi de verginin tahsil sürekliliğinin sağlanması açısından bir etken olabilir.
Sonuç olarak;
Amme alacakları bir seçim argümanı değildir. Amme alacakları bir toplumsal ihtiyaçtır. Amme alacaklarının düzenli ve sürekli tahsili ile devlet borçlanmanın önüne geçebilir. Bu alacakların böyle sıklıkla çıkarılan aflar ile itibarsızlaştırılması ve bunun da siyasi iktidar/iktidarlar tarafından kullanılmasına izin ve mahal verilmemelidir. Alacakların tahsilinin etkinleştirilmesi ile düzenli toplanan ödemeler aflarında gündemden kalkmasına ve amme alacağına olan itibarın, toplumun yüksek katılımıyla artmasına sebep olacaktır.
KAYNAKÇA
http://www.alomaliye.com/2016/08/19/cumhuriyet-tarihimizde-cikartilan-vergi-aflari/ (27.02.2018)
[1] http://www.alomaliye.com/2016/08/19/cumhuriyet-tarihimizde-cikartilan-vergi-aflari/ (27.02.2018)